علائم و نشانه‌های 6 بیماری تیروئید + درمان غده تیروئید

غده تیروئید، یکی از ارگان‌های حیاتی بدن است که هورمون‌های مهمی را تولید کرده و عملکرد صحیح آن برای حفظ سلامتی بدن ضروری است. گاهی بیماری تیروئید و اختلال در عملکرد این غده باعث بروز علائم و نشانه‌هایی می‌شود که زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیماری‌های تیروئید، اختلالاتی هستند که گاهی اوقات تأثیرات چشمگیری بر روی سلامتی افراد دارند.

از آنجا که بیماری‌‌های این غده بر روی کیفیت زندگی افراد تأثیرات جدی دارد، شناخت علائم و نشانه‌های این بیماری و درمان مناسب برای آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مقاله از بینشی نو، اطلاعاتی در مورد علائم و نشانه‌های بیماری‌ تیروئید و روش‌های موجود برای درمان آن را ارائه می‌دهد.

تیروئید چیست؟

هورمون‌های تیروئیدی یعنی T3 (تری یدوتیرونین) و T4 (تیروکسین) که تأثیرات گسترده‌ای بر روی سیستم عصبی، متابولیسم، رشد و سلامتی دارند، درون این فولیکول‌ها تولید می‌شوند. این هورمون‌ها بعد از تولید به خون وارد شده و به اندازهٔ نیاز بدن توسط بافت‌های مختلف جذب می‌شوند و فرآیند‌های شیمیایی را در بخش‌های مختلف بدن کنترل می‌کنند.

برای تنظیم سطح هورمون‌های تیروئید در خون، غده هیپوفیز در مغز به وسیله هورمونی به نام TSH (تیروتروپین) عملکرد این غده را کنترل می‌کند. زمانی که سطح هورمون‌های تیروئید در خون کاهش می‌یابد، غده هیپوفیز TSH بیشتری تولید کرده تا غده تیروئید را تحریک به تولید بیشتر هورمون‌ها کند. در مقابل، اگر سطح هورمون‌های تیروئیدی بالا رود، تولید TSH توسط غده هیپوفیز کاهش می‌یابد.

انواع بیماری تیروئید

بیماری تیروئید، از شایع‌‌ترین بیماری‌های غدد و اکثرا اکتسابی هستند. دلایل بسیار زیادی باعث بروز اختلال در عملکرد طبیعی غده تیروئید و بیماری‌ آن می‌شوند. عواملی مانند استرس و زندگی در شهرهای شلوغ، وجود مس و جیوه در بدن به دلیل آلودگی محیط زیست، کمبود مواد معدنی و ویتامین ها به دلیل تغذیه نادرست و کاهش کیفیت مواد غذایی موجب بروز مشکلات تیروئیدی می‌شود.

یکی از بهترین روش‌های تشخیص بیماری تیروئید، انجام آزمایش خون است که در آن، میزان هورمون‌ها اندازه‌گیری شده و نوع بیماری مشخص می‌شود. همچنین در مواردی پزشک برای اندازه‌گیری میزان آنتی‌بادی‌هایی که به این غده حمله می‌کنند، آزمایشات آنتی‌تیروئید و آنتی‌بادی (Anti-TPO و Anti-TG) را درخواست می‌کند.

گاهی پزشک پس از معاینه فیزیکی؛ از سونوگرافی تیروئید برای ارزیابی ساختار غده تیروئید و بررسی وجود ندول، گره‌ها و توده‌ها استفاده می‌کند. همچنین، بسته به شرایط بالینی هر فرد، ممکن است آزمایشات دیگری مانند آزمایش‌های تشخیص مولکولی یا تصویربرداری (CT یا MRI) نیز درخواست کند. برخی از شایع‌ترین مشکلاتی که تیروئید را تحت تاثیر قرار می دهند عبارتند از:

1. بیماری کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)

اگر سطح هورمون‌های تیروئیدی در خون کم باشد یعنی غده تیروئید کم کار است و نمی‌تواند به میزان مورد نیاز بدن هورمون تولید کند، این بیماری تیروئید باعث کاهش سرعت متابولیسم بدن می‌شود. کم کاری تیروئید در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ندارد اما در صورتی که درمان نشود؛ منجر به بروز مشکلاتی در بدن می‌شود.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های کم کاری تیروئید به شدت بیماری بستگی دارد اما به طور کلی علائم این بیماری شامل موارد زیر هستند:

درمان

درمان بیماری کم‌کاری تیروئید، معمولاً شامل مصرف هورمون مصنوعی تیروئیدی به نام لووتیروکسین (Levothyroxine) است. هدف اصلی از مصرف لووتیروکسین، جبران کمبود هورمون تیروئید و تنظیم سطح هورمون‌های تیروئیدی به حالت طبیعی در بدن است. معمولاً پزشک با توجه به شدت کم‌کاری تیروئید، سن و وضعیت بدن، دوز مناسب لووتیروکسین را تعیین می‌کند.

این داروبه شکل قرص و معمولاً در صبح و با معده خالی مصرف می‌شود تا به بهبود علائم کم‌کاری تیروئید کمک کند. در اکثر افراد با مصرف این دارو به طور مادام العمر، علائم کم کاری تیروئید به طور کامل کنترل می‌شود. بعد از شروع درمان، پزشک باید به طور منظم سطح هورمون تیروئید خون را بررسی کرده و در صورت نیاز دوز دارو را تنظیم کند.

2. بیماری پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم)

اگر سطح هورمون‌های تیروئیدی در خون زیاد باشد یعنی غده تیروئید پر کار است و بیشتر از میزان مورد نیاز بدن هورمون تولید می‌کند، این بیماری تیروئید نیز باعث افزایش سرعت متابولیسم بدن می‌شود. تیروئید پرکار یا بیش فعال معمولا تمام سیستم‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر در آزمایش خون سطح TSH پایین و میزان هورمون‌های 3T و 4T بالا باشد، تیروئید پرکار است.

علائم و نشانه‌ها

افزایش هورمون‌های تیروئیدی، باعث بروز علائم و نشانه‌هایی در بدن می‌شود. برخی از علائم بیماری پرکاری تیروئید عبارتند از:

درمان

معمولا داروهایی مانند متیمازول (Methimazole) و پروپیلتیوراسیل (Propylthiouracil) برای کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی استفاده می‌شوند. در برخی موارد، مصرف ید رادیواکتیو (RAI) می‌تواند به عنوان روش درمانی برای کاهش حجم این غده در نظر گرفته شود. اما در مواردی که پرکاری تیروئید به دلیل وجود گره‌های تیروئیدی یا به دلیل عوارض جانبی داروها و با روش‌های درمانی قابل کنترل نباشد، برای حذف بخشی از این غده ممکن است جراحی (تیروئیدکتومی) لازم باشد.

3. بیماری گواتر (بزرگی غده‌ی تیروئید)

به بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید، گواتر می‌گویند. این بیماری غده تیروئید معمولا در دختران جوانی که اضافه وزن دارند و افرادی که در ارتفاعات بالا زندگی می‌کنند، شایع‌تر است.

گواتر به دلیل کمبود ید در بدن یا تکثیر خوش‌خیم سلول‌های تیروئیدی ایجاد می‌شود. پرکاری این غده نیز یکی از دلایل ابتلا به گواتر است.

علائم و نشانه‌ها

درمان

به طور معمول درمان گواتر با تجویز دارو یا اصلاح رژیم غذایی انجام می‌شود. اما اگر این درمان‌ها اثربخشی لازم را نداشته باشند پزشک با توجه به شرایط بیمار، عمل جراحی (جزئی یا کلی) یا پرتو درمانی را برای درمان این بیماری در نظر می‌گیرد.

4. بیماری هاشیموتو (التهاب غده‌ی تیروئید)

هاشیموتو یکی از بیماری‌های غده تیروئید است که در آن، سیستم ایمنی بدن به این غده حمله می‌کند که این حمله منجر به التهاب و تخریب بافت‌های غده تیروئید می‌شود. التهاب این غده باعث اختلال در فعالیت این غده و در نتیجه کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. این بیماری در سنین 30 تا 50 سال و در بین زنان شایع‌تر است.

علائم و نشانه‌ها

درمان

از آنجا که بیماری هاشیموتو منجر به کم‌کاری تیروئید می‌شود، درمان این بیماری تیروئید نیز از طریق مصرف هورمون‌های مصنوعی به شکل قرص لووتیروکسین است. همچنین داشتن سبک زندگی سالم و کنترل استرس، به سیستم ایمنی بدن کمک کرده و خطر بیماری هاشیموتو را کاهش می‌دهد.

5. بیماری توده‌های تیروئید (گره و ندول)

اگر سلول‌های غده تیروئید به طور غیرعادی رشد ‌کنند، توده‌های جامد یا پر از مایع به نام گره یا ندول را ایجاد می‌‌کنند. این توده‌ها اکثرا خوش خیم هستند و نیاز به عمل جراحی ندارند.

گره‌ها و ندول‌ها معمولا بسیارکوچک و بدون درد هستند و فشاری در گردن ایجاد نمی‌کنند. بسیاری از بیماران در زمان معاینات پزشکی دوره‌ای یا معاینه برای سایر بیماری‌ها متوجه این توده‌ها می‌شوند.

علائم و نشانه‌ها

اکثر بیماران دارای توده‌های تیروئید هیچ علامتی را تجربه نمی کنند. با این حال، در برخی موارد که این غده بزرگ شده و بر نای یا مری فشار می‌آورد، علائمی مانند تورم یا ناراحتی گردن، مشکل در بلع یا تنفس و تغییر در کیفیت صدا دیده می‌شود. یکی دیگر از علائمی که ممکن است در بیماران وجود داشته باشد، مشکل تنظیم دمای بدن است. این بیماران ممکن است گرگرفتگی، تعریق بیش از حد یا احساس سردی را تجربه کنند.

درمان

معمولاً برای ندول‌های خوش‌خیم که تأثیری در بلع یا تنفس ندارند، درمان لازم نیست اما برای ندول‌های بزرگ یا تهاجمی درمان با روش آراف (RFA) توصیه شود.  در این روش با قرار دادن یک پروب سوزن مانند در ندول، گره را از داخل تخریب می کنند. در بعضی موارد، توده‌های تیروئید ممکن است با داروهای تیروئید برای تثبیت سطح هورمون درمان شوند. اگر این توده‌ها باعث احساس درد یا فشار شوند، پزشک مسکن‌ها را برای کمک به کاهش این علائم تجویز می‌کند.

6. سرطان تیروئید

خوشبختانه اکثر توده‌های تیروئیدی خوش خیم هستند اما نظارت بر رشد و ویژگی های آنها ضروری است. در برخی موارد ممکن است این توده‌ها بدخیم شده و به سرطان تیروئید تبدیل شوند.

سرطان تیروئید به دلیل امکان پخش‌شدن به مناطق دیگر گردن و بدن، می‌تواند بسیار خطرناک باشد اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، درمان این بیماری غده تیروئید با موفقیت همراه است.

علائم و نشانه‌ها

علائم سرطان تیروئید با توجه به نوع و مرحله آن ممکن است متفاوت باشند. برخی از علائم معمول شامل درد یا تورم در ناحیه گلو و گردن، احساس خفگی یا دشواری در بلعیدن، تغییرات در صدا و افزایش فشار خون یا ضربان قلب می‌باشند.

درمان

درمان سرطان تیروئید معمولاً شامل جراحی برای برداشتن بخش مبتلا به سرطان، درمان با داروها (مانند هورمون‌های تیروئیدی)، درمان با ید رادیواکتیو و در مواردی شیمی درمانی برای کوچک کردن یا تخریب توده‌ها می‌شود.

کلام آخر

اگر علائم و نشانه‌های بیماری تیروئید را دارید یا درقسمت گردن خود احساس درد می‌کنید، حتما به متخصص غدد مراجعه کنید. پزشک با یک معاینه فیزیکی و در صورت نیاز انجام آزمایش خون و سونوگرافی مشکلات شما را بررسی می‌کند. خوشبختانه اختلالات تیروئیدی، در صورت شناسایی زودهنگام با موفقیت قابل درمان هستند.