مالیات بر درآمد چیست؟ آشنایی با انواع و نحوه محاسبه مالیات بر درآمد
مالیات یک بخش اساسی به منظور تامین هزینه و بودجه‌های دولت است تا بتوان با استفاده از آن به عمران و آبادانی یک جامعه کمک کرد. مالیات بر درآمد نوعی از انواع مالیات‌های موجود در جامعه ما است که در آن دولت مبلغی از درآمد افراد را به عنوان مالیات از آن‌ها دریافت می‌کند.
این مبلغ بر اساس میزان درآمد افراد از شغلشان، کاملاً متفاوت و متغیر است؛ به همین دلیل نمی‌توان نرخ مشخصی را برای همه مشاغل در نظر گرفت. در این نوشتار ما قصد داریم توضیح دهیم که مالیات بر درآمد چیست و در ادامه شما را با انواع متعدد آن آشنا کنیم تا بتوانید با تفکیک هر یک از آن‌ها مالیات قابل پرداخت خود را بشناسید.
مالیات بر درآمد چیست
مالیات بر درآمد نوعی از مالیات است که حاکمیت کشور از محل درآمدهای اشخاص حقیقی و حقوقی (شرکت‌ها) بر اساس ضوابط قانونی دریافت می‌نماید؛ به این ترتیب چنانچه اشخاص مذکور مشمول پرداخت مالیات باشند، درصدی از درآمدشان تحت عنوان مالیات به دولت پرداخت خواهد شد.
طبق قوانین به تصویب رسیده در کشور، تمامی اشخاص که در شغلی مشغول به کار هستند باید درآمد سالانه خود را مشخص کرده و به دولت گزارش دهند. سپس دولت با بررسی گزارشات آن‌ها مشخص می‌کند که آیا این افراد مشمول پرداخت مالیات هستند یا خیر.
درآمد مالیاتی یکی از بزرگ‌ترین درآمدهای دولت کشور است که با استفاده از آن می‌توان جامعه را به سوی پیشرفت و ترقی هدایت نمود. اغلب جوامع از سیستم مالیات بر درآمد به‌صورت پلکانی استفاده می‌کنند؛ به این صورت که از افراد با درآمد بالاتر مبلغ بیشتری را به عنوان مالیات دریافت می‌کنند. بدیهی است افرادی که درآمد نسبتاً پایینی دارند مبلغ کمتری را به عنوان مالیات پرداخت می‌کنند تا فشارهای اقتصادی موجب آزار و اذیت آنان نشود. حتی ممکن است برخی افراد با درآمد پایین از معافیت‌های مالیاتی نیز برخوردار باشند.
این نوع از مالیات دارای انواع مختلفی است که شامل موارد زیر می‌شوند:
- مالیات بر درآمد مشاغل
- مالیات بر درآمد املاک
- مالیات بر درآمد اجاره املاک
- مالیات بر درآمد حق تمبر
- مالیات بر درآمد کشاورزی
- مالیات بر درآمد اتفاقی
- مالیات بر درآمد وکلای دادگستری و حق‌الوکاله
توصیه می‌کنیم به منظور آشنایی کامل با هر یک از انواع مالیات بر درآمد ما را در بخش‌های بعدی این مقاله همراهی کنید.
معرفی مالیات بر درآمد مشاغل
احتمالاً شما نیز تا به حال با عنوان مالیات بر درآمد مشاغل روبه‌رو شده‌اید که از اصناف، پیشه‌وران، کسبه‌ها، صنعت‌گران و غیره اخذ می‌شود. افرادی که به طور شخص حقیقی بخشی از درآمد حاصل از اشتغال در مشاغل خود را به دولت پرداخت می‌کنند در این دسته از انواع مالیات قرار می‌گیرند.
همان‌طور که اشاره کردیم کلیه پیشه‌وران، اصناف، کسبه، صاحبان کارخانه‌ها و دیگر افراد شاغل در مشاغل آزاد که به‌صورت شخص حقیقی فعالیت می‌کنند، ملزم به پرداخت مالیات بر درآمد مشاغل می‌شوند. طبق قانون تمامی این افراد باید مالیاتشان را در زمان مقرر شده به دولت پرداخت کنند، چرا که در غیر این صورت مطابق قوانین مجازات می‌شوند.
معرفی مالیات بر درآمد اجاره املاک
مالیات بر درآمد اجاره املاک نوع دیگری از مالیات بر درآمد است که در آن درآمد شخص حقوقی یا حقیقی ناشی از واگذاری حق خود نسبت به املاک موجود در کشور مشمول قانون مالیات می‌شود. مالیات بر املاک و مستغلات را می‌توان به 3 دسته تقسیم‌بندی کرد که شامل مالیات بر اجاره املاک و مستغلات، مالیات بر مستغلات خالی از سکنه و مالیات بر نقل و انتقال املاک می‌شوند.
بر اساس ماده ۵۳ قانون مالیات‌های مستقیم در کشور درآمد حاصل از املاکی که به اجاره واگذار شده باشد مشمول مالیات بر درآمد بوده و لازم است پس از کسر ۲۵ درصد از کل مال اجاره بابت هزینه‌ها، مالیات بر روی مبلغ باقیمانده محاسبه شده و به دولت پرداخت گردد. مالک یا مالکین املاک موظف‌اند هر ساله اظهارنامه مالیاتی خود را به اداره امور مالیاتی کشور ارائه دهند و مالیات تعیین‌شده را نیز پرداخت کنند.
نرخ محاسبه مالیات بر درآمد اجاره املاک توسط سازمان امور مالیاتی کشور تعیین می‌شود اما با این نرخ می‌تواند برای هر فرد واجد شرایط متفاوت و متغیر باشد. به منظور کسب تکلیف و دریافت اطلاعات بیشتر در رابطه با مبلغ پرداختی خود بابت این نوع مالیات، در اسرع وقت به اداره امور مالیاتی کشور مراجعه کنید.
معرفی مالیات بر درآمد املاک
طبق قانون کلیه اشخاص حقوقی یا حقیقی شامل افرادی که مالک عین ملک هستند یا مستاجر دارای حق واگذاری خواهند بود، مشمول پرداخت مالیات بر درآمد املاک می‌شوند. به طور کلی این نوع مالیات به مالیاتی گفته می‌شود که از درآمد شخص حقیقی یا حقوقی از واگذاری حقوقش نسبت به املاک واقع در کشور پس از کسر معافیت‌ها اخذ می‌گردد.
به مفهوم ساده‌تر، این نوع مالیات در دسته مالیات‌های مستقیم قرار می‌گیرد که شخص اجاره‌دهنده ملک از این طریق به کسب درآمد پرداخته و بابت آن باید مبلغی را تحت عنوان مالیات بر درآمد املاک به دولت پرداخت کند. تمامی مؤجرهای املاک تجاری، اداری، مسکونی و غیره باید نسبت به پرداخت مالیات خود به دولت اقدام کنند تا مشمول پرداخت جریمه‌های سنگین نشوند.
با توجه به مطالبی که عنوان کردیم کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی دارای ملک مشمول پرداخت این نوع مالیات هستند. نحوه پرداخت این نوع مالیات به این صورت است که از کل اجاره دریافتی ۲۵ درصد بابت صرف هزینه‌ها کسر شده و مابقی مشمول مالیات می‌شود.
معرفی مالیات بر درآمد وکلای دادگستری یا حق الوکاله
پیش از هر چیز باید بدانید منظور از حق‌الوکاله یک وکیل چیست که بابت آن باید به سازمان امور مالیاتی کشور مالیات پرداخت کند. حق‌الوکاله به معنای مبلغی است که یک وکیل دادگستری به منظور ارائه خدمات خود از موکلان دریافت می‌کند. تمام افراد جامعه باید در ازای درآمدی که از کسب و کار خود به دست می‌آورند مبلغی را به عنوان مالیات بر درآمد به دولت پرداخت کنند و وکلا نیز از این قائده مستثنی نیستند.
طبق قانون تمامی وکلای مشغول به کار در کشور موظف‌اند در وکالت‌نامه‌های خود مبلغ حق‌الوکاله را ذکر نموده و به میزان 5 درصد از حق‌الوکاله دریافتی را به‌عنوان مالیات حق‌الوکاله و حق تمبر بر روی وکالت‌نامه الصاق و ابطال کنند. قوانین و ماده‌های متعددی در رابطه با پرداخت مالیات از سوی وکلا وجود دارد که می‌توانید با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی کشور به آدرس intamedia.ir از بند بند آن اطلاع یابید.
میزان مالیات قابل پرداخت برای هر وکیل با توجه به مواردی همچون تعداد وکالت‌نامه‌هایی که پذیرفته است و درآمد حاصل شده از آن کاملاً متفاوت خواهد بود. کلیه وکلا مشمول پرداخت این نوع مالیات هستند و در صورت تخلف و عدم پرداخت مبلغ تعیین شده طبق قانون مجازات می‌شوند.
معرفی مالیات بر حق تمبر
یکی از انواع مالیات که در دولت اخذ می‌شود مالیات بر حق تمبر نام دارد و برای اولین بار جمع‌آوری این مالیات از کشور اسپانیا شروع شد. مالیات بر حق تمبر در دسته مالیات‌های مستقیم قرار می‌گیرد که بر اساس آن دولت عوارض و مالیات تمبر را از افراد واجد شرایط دریافت می‌کند. طبق ماده ۴۴ تا ۵۱ قوانین مالیاتی کشور مهم‌ترین انواع حق تمبر مالیاتی در جامعه ما شامل موارد زیر می‌شوند:
- افزایش سرمایه
- پروانه کسب
- ثبت شرکت
- سفته
- مالیات حق تمبر چک بانکی
به منظور پرداخت مالیات حق تمبر نیازی نیست به‌صورت حضوری به سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه کنید بلکه می‌توانید به صورت آنلاین از طریق پورتال سازمان امور مالیاتی اقدام به پرداخت آن نمایید. البته در رابطه با قانون پرداخت مالیات حق تمبر معافیت‌هایی نیز وجود دارد که شامل حال شرکت‌های تعاونی و شرکت‌های فعال در مناطق آزاد می‌شود. در صورتی که افراد از پرداخت مالیات حق تمبر ممانعت کنند طبق قانون جریمه شده و موظف به پرداخت دو برابر مبلغ مالیات خود هستند.
معرفی مالیات بر درآمد کشاورزی
مالیات بر درآمد کشاورزی همان‌طور که از نامش پیدا است مرتبط به مالیات دریافتی دولت از کشاورزان می‌شود. طبق قوانین مالیاتی حاکم در کشور کلیه کشاورزان مشمول پرداخت این نوع مالیات به سازمان امور مالیاتی می‌شوند. مبلغ قابل پرداخت مالیات کشاورزی با توجه به میزان درآمد کشاورزان از فعالیت خود توسط دولت تعیین می‌گردد.
منظور از کشاورزی کلیه فعالیت‌هایی است که در جهت رشد، نمو و پرورش گیاهان و حیوانات اهلی انجام می‌شود. به طور کلی کشاورزی در کشور ما شامل چهار بخش اساسی می‌شود که عبارت‌انداز:
- زراعت
- شیلات
- دام و طیور
- جنگل‌داری
کشاورزانی که در هر بخش از چهار اصل کشاورزی مشغول فعالیت هستند ملزم به پرداخت مالیات بوده و در صورت عدم پرداخت آن طبق قوانین جریمه می‌شوند. معافیت‌های مالیاتی نیز برای بخش کشاورزی در نظر گرفته شده است که طبق آن چنانچه میزان فروش محصولات یک کشاورز نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کند از پرداخت مالیات معاف می‌شود.
معرفی مالیات بر درآمد اتفاقی
شاید شما نیز تا به حال نام مالیات بر درآمد اتفاقی را شنیده باشید اما اطلاعاتی در رابطه با مفهوم این عنوان در دسترس شما نباشد. این نوع مالیات بر اساس درآمدهای نقدی یا غیرنقدی افراد حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و از طریق معاملات حساب شده‌ای تحت عنوان هدیه یا هر چیز دیگری دریافت می‌شود.
این نوع مالیات در دسته روش‌های کسب درآمد و تامین بودجه دولت به منظور عمران و آبادانی جامعه قرار می‌گیرد که از افراد واجد شرایط دریافت می‌شود. این نوع مالیات در بودجه اغلب کشورها کاملاً پیش‌بینی شده است به طوری که اخیرا شاهد مشاهده دریافت این نوع مالیات در کشور ایران نیز هستیم. برای مثال اگر شخصی مالی را در ازای دریافت چیزی به کسی بدهد یا در یک قرعه‌کشی برنده جایزه‌ای شود شخص منتفع باید این نوع مالیات بر درآمد را به دولت پرداخت کند.
چنانچه این درآمد به صورت نقدی باشد نحوه محاسبه مالیات آن به قیمت روز خواهد بود و اگر غیرنقدی دریافت شود نیز مشمول پرداخت مالیات می‌شود. مالیات اتفاقی نیز همانند بسیاری از مالیات‌های دیگر مشمول معافیت‌هایی نیز می‌شود که می‌توانید با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی کشور اطلاعات جامع‌تری در رابطه با بندها و تبصره‌های آن به دست آورید.
میزان و نحوه محاسبه مالیات بر درآمد
طبق قوانینی که در کشور در رابطه با مالیات بر درآمد به تصویب رسیده است کلیه صاحبان مشاغل و افراد حقیقی و حقوقی واجد شرایط ملزم به پرداخت مالیات به سازمان امور مالیاتی هستند. سازمان امور مالیاتی با در نظر گرفتن میزان درآمد، شرایط کسب‌وکار و دیگر عوامل تاثیرگذار مقدار مالیات قابل پرداخت چنین افرادی را تعیین می‌کند. بدیهی است این مبلغ برای تمامی افراد با هر شغل یا کسب و کاری یکسان نبوده و حتی می‌تواند با گذر زمان کاملاً متغیر شود.
نرخ تعیین شده به منظور پرداخت مالیات برای هر فرد با افزایش مقدار درآمد به طور ثابت رشد نمی‌کند و به طور تصاعدی تغییر می‌نماید. دسته‌بندی نحوه محاسبه مالیات بر درآمد با توجه به انواع آن کاملا متفاوت است به همین منظور شما می‌توانید برای کسب تکلیف به سایت سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه کنید.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم شما را با عنوان مالیات بر درآمد و انواع آن آشنا کنیم تا بتوانید مالیات قابل پرداخت خود را از میان این مالیات‌ها تشخیص دهید. اخذ مالیات یکی از بخش‌های تاثیرگذار در هر جامعه‌ای است که با استفاده از آن می‌توان موجب گسترش، آبادانی و پیشرفت در کشور شد. پرداخت مالیات باید از سوی تمامی افرادی که مشمول پرداخت آن می‌شوند صورت گیرد تا عدالت و یکپارچگی در جامعه برقرار باشد.
منبع: investopedia.com
سوالات متداول
- تعریف مالیات بر درآمد چیست؟
این نوع مالیات در دسته مالیات‌های مستقیم قرار می‌گیرد و درصدی از درآمد خالص اشخاص حقیقی و حقوقی می‌باشد که به دولت پرداخت می‌گردد.
- آیا معافیت‌های مالیاتی نیز در جامعه ما وجود دارد؟
بله اغلب مالیات‌های حاکم در کشور مشمول طرح معافیت از پرداخت نیز می‌شوند که ملزم به دارا بودن شرایط خاصی است.
- پرداخت مالیات برای دولت و جامعه چه مزیت‌هایی دارد؟
با پرداخت مالیات می‌توان بخش عظیمی از بودجه مورد نیاز جامعه را جهت تامین رفاه و خدمات عمومی برای مردم فراهم کرد.
- چگونه می‌توانیم متوجه مالیات قابل پرداخت و مبلغ آن برای خودمان شویم؟
چنانچه اطلاعی در رابطه با اینکه مشمول پرداخت چه نوع مالیاتی هستید و میزان مبلغ قابل پرداخت ندارید می‌توانید با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی کشور اطلاعات مورد نیاز را به دست آورید.
- انواع مالیات بر درآمد کدامند؟
همان‌طور که در متن مقاله اشاره کردیم انواع مالیات بر درآمد شامل مالیات بر سکه، مالیات بر حق تمبر، مالیات بر کشاورزی، مالیات بر املاک، مالیات بر حق‌الوکاله و غیره می‌شوند.
